قسمت دوم :

مرتبه چهارم، استفاده از نور قرآن است    .

اگر انسان به این مقام برسد که نور قرآن را ببیند، راه‌های سلامتی برای او گشوده می‌شود. قرآن می‌فرماید    :

«قَدْ جاءَکمْ مِنَ اللَّهِ نُورٌ وَ کتابٌ مُبینٌ یهْدی بِهِ اللَّهُ مَنِ اتَّبَعَ رِضْوانَهُ سُبُلَ السَّلامِ وَ یخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ بِإِذْنِهِ وَ یهْدیهِمْ إِلى‏ صِراطٍ مُسْتَقیمٍ    » [2]

حقّا که براى شما از جانب خداوند نور و کتابى روشن و روشنگر آمده است. خداوند به وسیله آن، کسانى را که از رضاى او پیروى کنند، به راه‏هاى سلامت هدایت مى‏کند و آنها را از تاریکى‏ها به‌ سوى نور به توفیق خود بیرون مى‏آورد و به سوى راهى راست هدایت مى‏کند    .

نور قرآن، انسان را به راه‌های سلامتی هدایت می‌کند. به این معنی که علاوه بر گرفتن دست سالک، او را به جایی می‌رساند که به جز خدای سبحان، کسی را نمی‌بیند    . افزون بر این، مسیر صحیح و راه رسیدن به خدای متعال را نیز به او نشان می‌دهد خداوند تعالی می‌فرماید    :

«وَ الَّذینَ جاهَدُوا فینا لَنَهْدِینَّهُمْ سُبُلَنا وَ إِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنین‏» [3]؛ و کسانى که در راه ما جهاد کردند به یقین آنها را به راه‏هاى (وصول به مقام قرب) خود راهنمایى مى‏کنیم، و همانا خداوند با نیکوکاران است   .

اگر کسی با قرآن مأنوس شود، مطمئناً قرآن هم با او انس می‌گیرد و به او یاری می‌رساند.

والاترین مرتبه انس با قرآن که از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است، عمل به قرآن می‌باشد. در همه امور زندگی می‌شود از قرآن کریم استفاده کرد و به آن دستورات عمل نمود. روایتی از پیامبر گرامی«صلی الله علیه و آله و سلم» وارد شده که می‌فرمایند: وقتی ظلم‌، گرفتاری و فساد، مثل ابر تاریک بر شما هجوم می‌آورد، ‌قرآن بخوانید. زیرا قرآن برای سعادت دنیا و آخرت شما شفاعت می‌کند و شفاعتش پذیرفته می‌شود. ‌بعد پیامبر«صلی الله علیه و آله و سلم» می‌فرمایند: هر کس قرآن را سرمشق زندگی خود قرار دهد، بهشت آن شخص از همان جا شروع می‌شود تا به بهشت موعود برسد. و کسی که به قرآن پشت پا بزند و به آن عمل نکند، جهنّم او از همان جا شروع می‌شود تا به جهنّم موعود برسد.

جرج جرداق در کتاب تمدن اسلامی می‌نویسد: در زمان پیامبراکرم«صلی الله علیه و آله و سلم»، مردم پا برهنه بودند، غلاف شمشیر نداشتند و با لیف خرما شمشیر را به گردنشان وصل می‌گردند، حتّی در بعضی اوقات یک خرما را دو نفر با هم می‌خوردند. ولی ایمان در قلب آنان رسوخ پیدا کرده بود و با یقین می‌جنگیدند و پیروز می‌شدند. ایمان واقعی به پیامبر«صلی الله علیه و آله و سلم» و قرآن داشتند و به آیات الهی عمل می‌کردند.

«فَإِذَا الْتَبَسَتْ عَلَیکمُ الْفِتَنُ کقِطَعِ اللَّیلِ الْمُظْلِمِ فَعَلَیکمْ بِالْقُرْآنِ فَإِنَّهُ شَافِعٌ مُشَفَّعٌ وَ مَاحِلٌ مُصَدَّقٌ وَ مَنْ جَعَلَهُ أَمَامَهُ قَادَهُ إِلَی الْجَنَّةِ وَ مَنْ جَعَلَهُ خَلْفَهُ سَاقَهُ إِلَی النَّار». [4]

متأسّفانه جامعه کنونی آن‌طور که شایسته است به ‌قرآن عمل نمی‌کند. قرآن شریف در چندین آیه راجع به رعایت حجاب سخن می‌گوید و کمتر کسی به آن آیات عمل می‌کند، در چندین آیه بر اقامه نماز در اوّل وقت تأکید می‌فرماید و به خواندن نماز شب و رسیدن به مقام محمود سفارش می‌نماید، ولی متأسّفانه عمل به آن آیات در بین مردم ظهور کافی ندارد. قرآن کریم در مورد انفاقات واجب و مستحب و پرداخت خمس و زکات، پافشاری فراوانی دارد، ولی اندکی از مردم به دستور قرآن عمل می‌کنند. اکثر مردم خود را محتاج و مستضعف می‌پندارند و انفاق نمی‌کنند، حتّی با تکیه بر تصوّر احتیاج، دیون واجب خود را نیز پرداخت نمی‌کنند، در حالی که خداوند می‌فرماید:

«لِینْفِقْ ذُو سَعَةٍ مِنْ سَعَتِهِ وَ مَنْ قُدِرَ عَلَیهِ رِزْقُهُ فَلْینْفِقْ مِمَّا آتاهُ اللَّهُ لا یکلِّفُ اللَّهُ نَفْساً إِلاَّ ما آتاها سَیجْعَلُ اللَّهُ بَعْدَ عُسْرٍ یسْرا» [5]

قرآن در این آیه شریفه به مسلمانان آموزش می‌دهد که آنچه برای خود می‌خواهند، برای دیگران نیز بخواهند. یعنی همه باید همانگونه که به فکر رفاه معیشتی خود و خانواده هستند، به رفاه دیگران نیز بیندیشند. همان اهمیّتی که پدر و مادر برای ازدواج فرزند خود قائل هستند، برای فرزند همسایه یا اقوام هم قائل باشند. و بالأخره خود خوری و خود محوری، در فرهنگ قرآن کریم، جایگاهی ندارد. اگر همه اعضای جامعه به همین یک آیه عمل کنند، فقر و مشکلات اقتصادی و معیشتی از جامعه رخت بر می‌بندد. 

اگر افراد جامعه به دستورات اخلاقی قرآن کریم عمل کنند، دروغ، غیبت، تهمت و شایعه پراکنی جای خود را به صدق، صفا و صمیمیّت خواهد داد. قرآن مجید می‌فرماید:

«قُتِلَ الْخَرَّاصُونَ، الَّذینَ هُمْ فی‏ غَمْرَةٍ ساهُونَ» [6]؛

مرده باد دروغ‏پردازان؛ آنهایى که در گردابى (از نادانى) غافل مانده‌اند.

رواج گناهان اجتماعی در بین افراد یک جامعه، از عمل نکردن آن جامعه به آیات انسان ساز قرآن کریم سرچشمه می‌گیرد.  

جرج جرداق در کتاب تمدن اسلامی می‌نویسد: در زمان پیامبراکرم«صلی الله علیه و آله و سلم»، مردم پا برهنه بودند، غلاف شمشیر نداشتند و با لیف خرما شمشیر را به گردنشان وصل می‌گردند، حتّی در بعضی اوقات یک خرما را دو نفر با هم می‌خوردند. ولی ایمان در قلب آنان رسوخ پیدا کرده بود و با یقین می‌جنگیدند و پیروز می‌شدند. ایمان واقعی به پیامبر«صلی الله علیه و آله و سلم» و قرآن داشتند و به آیات الهی عمل می‌کردند.

بنابراین برای اصلاح مفاسد اجتماعی و نارسائی‌‌های اقتصادی و اخلاقی، چاره‌ای جز بازگشت به قرآن و عمل به آیات نورانی آن نیست.

آنچه در این مجال اندک بیان شد، قطره‌ای از دریای فضیلت قرآن کریم بود و امکان بازگوئی سایر فضائل آن کتاب نورانی در این کتاب میسّر نیست و فرصت جداگانه‌ای می‌طلبد. هرچند اگر کتاب‌های متعدّدی نیز در خصوص فضائل قرآن مجید نگاشته شود، باز هم تنها قطره‌ای از فضائل قرآن، بیان خواهد شد.

پی نوشت ها:

[1]. الواقعة / 78-77: «به‌یقین این قرآنی است کریم، که در نوشته‌ای مستور است که آن را جز پاکیزه‌شدگان لمس نکند.»

[2]. المائدة / 16-15

[3]. العنکبوت / 69

[4]. الکافی، ج 2، ص 598  

[5]. الطلاق / 7: «کسی که دارای وسعت (مالى) است، از دارایى خود هزینه کند، و کسی که روزی بر او تنگ است از آن مقدار که خدا به وی داده هزینه کند هرگز خداوند کسی را جز به کاری که توانش را داده مکلّف نمی‌‏کند خدا به زودی پس از سختى آسانى قرار می‌دهد.»

[6]. الذاریات / 11-10